BOSNA HERSEKLİLER VE KÖKLERİ

Araştırma yazısı: NUSRET SANCAKLI

Gotlar; Güney İsveç’ten Avrupa’nın doğusu ve batısına doğru diğer Germen kabileleri ile birlikte yayılmaya başlamışlardı. Avrupa’nın Güneydoğusuna doğru harekete geçen Gotlar, Vizigotlar (Batı Gotlar) ve Ostrogotlar (Doğu Gotlar) diye iki kısma ayrıldılar.

Roma İmparatoru 3. Gordiyan döneminde (238-244) ilk defa Romalılar ile çatışmaya girdiler. Çatışmalar 271 yılına kadar sürdü. İmparator Aureliyan, Gotlara Daçya’yı (bugünkü Romanya) verince çatışmalar durmuştu.

Gotlar, 254 yılında o zaman İlirika diye anılan bugünkü Bosna topraklarına madenlere baskınlar yapmışlardı.

Hunlar kuzeyden gelip Roma İmparatorluğunu baskı altına alınca, Gotlar İmparatorluk içlerine saldırarak Romalıları yenmiş ve Drina nehrini geçip Sava nehrine kadar olan Bosna topraklarına yerleşmişlerdi.

361 - 408 Yılları arasında Gotlar’ın özellikle Dalmaça bölgedindeki hakimiyetleri konusunda güvenilir tarihi belgelere sahip değiliz. Ancak 401 yılında İtalya yarımadasına saldırdıklarını ve sonrasında Dalmaçya’ya da yerleştiklerini görüyoruz. Yönetim merkezleri ve yerleşim alanlarının ağırlıklı olarak kuzeydeki Panonia ve güneydeki Dalmaçya arasındaki bugünkü Doğu Bosna’daki Foça, Gorajde, Vilegrad, Ujitda, Lyuboviye vreÇayniça gibi yerler olduğunu da biliyoruz.

Hunlar ile Germen kavimleri arasında 454 yılında yapılan savaşı Hunlar kaybedip aşağı Tuna nehri havzası ve Karadaniz’e doğru çekilince Gotlar, Romalılar ile yine karşı karşıya kalmışlardı. Yıkılış dönemini yaşamakta olan Romalılar, bugünkü Bosna Hersek’in tamamını Gotlar’a terk etmek zorunda kalmışlardı.

Kuzeyden gelen Germen kabileleri kralı Odoakar, 481’de Sava havzası, Pannonia ve Dalmaçya’yı fethettiğinde bölgede yeni sıkıntılar yaşandı. O zamana kadar Bosna’nın güneyi, Batı Roma İmparatoru Julius Nepot’un yönetimi altındaydı.
Bu arada Doğu Roma İmparatorluğu başında bulunan imparator Zenon, iç karışıklıklar yüzünden Odoakara’yı meşru bir kral olarak tanımak zorunda kaldı. Ancak daha sonra kuzeydeki Got kabileler ile anlaşarak Odoakar üzerine bir ordu göndermiş ve 493 yılında yapılan savaşta Odoakar öldürülmüştü. Ardından Bosna topraklarında kesintisiz 40 yıllık bir barış dönemi yaşanmış ve Gotlar, bugünkü Bosna Hersek’e yerleşmişlerdi.

Bu zamana kadar bugünkü Bosna Hersek’teki Gotlar’ın hakimiyeti içinde toplumun tüm kesimlerinde önemli değişiklikler meydana gelmiştir. Saraybosna ovası ve Neretva Nehri vadisinin alanları özellikle geliştirilmiştir. Mostar yakınlarındaki Han Pototsima, Travnik yakınlarındaki Gornye Peçine, Saraybosna yakınlarındaki Mihalyeviç, Prijedor yakınlarındaki Rakovtsani ve diğerleri yerlerde Got yasaları, gelenekleri ve daha sınra Bosna Nezhebi ve Bogomilizm’in temelini ollturacak olan Meniheizm (Aryan) dini yerleşmiş, Gotlar ile mevcut nüfus arasındaki iyi ilişkiler gerçekleşmiştir.

İznik Konseyi’nin 325 yılındaki Hıristiyanlık dini ile ilgili kararları ve tartışmalarında bu yana, Hz. İsa’nın öğretileri için Ortodoks Hristiyanlarla Aryanlar arasında şiddetli bir çatışma yaşandı. Aryan öğretimi İlirikum yani Bosna’da da etkili olmuş ve altıncı yüzyılın başlarında özellikle Gotlar arasında olmak üzere yerel Bosnalılar ve İlirliler arasında çok sayıda taraftar bulmuştu. Romalılaşmış İlir ve yerel halk latince konuşur ve latince yazarken, Gotlar kendi dilleri ve Got yaşam tarzı vardı.

Bosna’da çifte yasalar altında yargılanırlardı. Gotların valileri vardı ve Gotlar arasındaki anlaşmazlıklarında kendi inanç ve yasalarına göre karar verirken, Roma anlaşmazlıklarında Roma görevlilerine de yardım ederlerdi. Maden işleri Roma valileri tarafından idare edilirken, mali kaynaklar Gotların kontrolü altındaydı. Bununla birlikte, çifte vergiler ve ekilebilir arazinin üçte birinin yerel nüfus alanını ele geçiren Got askerlere tahsis edilmişti.

537 Yılındaki Got - Bizans savaşına kadar Bosna Hersek’in tamamına hakim olan Gotlar, bu savaşı kaybetmeleri üzerine bğyük bir kısmı İtalya tarafına bir daha doğuya geri dönmemek üzere çekildiler. Bir bölümü de savaşta Bizans tarafına geçmiş ve bugünkü Bosna Hersek topraklarında kalmıştı.

Nitekim yapılan genetik araştırmalarda Bosna Hersek’te yaşayanlar arasında Yerel Bosnalılar ve İlir kökenlilerden sonra en çok Got kökenlilere rastlanmıştır.