Latin Amerikan'ın yükselen ülkesi Arjantin

ANKARA (AA) MUHAMMET İKBAL ARSLAN Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın G20 Zirvesi kapsamında ziyaret edeceği Arjantin, son yıllardaki ekonomik sıkıntılarına rağmen Latin Amerika ülkeleri arasında yüksek potansiyeliyle dikkati çekiyor.

Arjantin, ekonomi açısından Brezilya ve Meksikanın ardından Latin Amerikanın 3üncü, nüfusu bakımından 4üncü büyük ülkesi konumunda.

Şehirleşmesi, kişi başına satın alma gücü, yüksek eğitimli nüfusu ve bölgedeki ekonomik rolü dikkate alındığında Arjantin, kıtadaki ekonomi potansiyeli en yüksek ülkelerden biri olarak öne çıkıyor.

Aralık ayından bu yana G20 Dönem Başkanlığı görevini yürüten Arjantin, 30 Kasım1 Aralık tarihlerinde G20 Zirvesine ev sahipliği yapacak.

Ülkede son yıllarda ekonomik sıkıntılar devam ediyor ve para birimi peso, ABD doları karşısında sadece bu yıl yüzde 50ye yakın değer kaybetmiş durumda. Vadesi gelen kamu borçlarının yüzde 70e yakınının yabancı para cinsinden olması, Arjantin hükümetini zor durumda bırakıyor.

Nüfus başkent civarında yoğunlaşıyor

Arjantin, Güney Amerikanın güneyinde And Dağları ile Atlas Okyanusu arasında uzanırken, 2,78 milyon kilometrekareyle Güney Amerika kıtasında 2inci dünya genelinde 8inci en büyük yüz ölçümüne sahip.

Geniş coğrafyasından dolayı Arjantinde bölgeler arası iklim farklılıkları bulunuyor. Ülkenin okyanus cephesindeki güney kesimi nemli ve sıcaklıklar düşük seyrediyor. Kuzey kesimde ise iklim sıcak ve yağışlıyken, geri kalan bölgelerde kurak iklim hakim.

Yaklaşık 44 milyon kişinin yaşadığı Arjantinde nüfusun önemli bölümü başkent Buenos Aires ve çevresinde yoğunlaşmış durumda.

Son verilere göre, ülkede yıllık nüfus artış hızı yüzde bir civarında. Diğer Latin Amerika ülkeleriyle kıyaslandığında Arjantinde doğurganlık oranı düşük ve yaşlı nüfus oranı yüksek seyrediyor.

Bağımsızlığını 1816’da kazanan Arjantin, çoğunluğunu İspanyol ve İtalyan göçmenlerin oluşturduğu bir ülke. Osmanlı döneminde Orta Doğudan aldığı göç sonucu ülkede El Turco (Türk) olarak tanınan 1 milyona yakın Arap asıllı Arjantinli yaşıyor.

Ülkedeki etnik yapı, genellikle İspanyol ve İtalyan olmak üzere yüzde 97,2 Avrupa kökenli ve melez, yüzde 2,4 Amerika yerlisi, yüzde 0,4 Afrika kökenli olarak ifade ediliyor.

Resmi dili İspanyolca olan ülkede İtalyanca, İngilizce, Almanya, Fransızca ve yerel diller (Mapudungun ve Keçuva) de konuşuluyor. Arjantinde, 40tan fazla dil kullanılıyor ve 1,5 milyon kişi İtalyanca, az sayıda Arap kökenli Arjantinli Doğu Akdeniz Arapçası konuşuyor.

Arjantin halkının yüzde 92si Katolik, yüzde 2si Protestan, yüzde 2si Yahudi ve yüzde 4ünün ise diğer dinlere mensup olduğu belirtiliyor.

Tango dansı, pembe dizileri, futboldaki başarısıyla öne çıkan ülkenin, Diego Armando Maradona ve Lionel Messi gibi futbolcular, Jorge Luis Borges, Domingo Liotta ve Rene Favaloro gibi dünyaca ünlü edebiyatçılar ve bilim adamları yetiştirdiği biliniyor. Arjantinin eski devlet başkanlarından Juan Peronun eşi Eva Peron, artık hayatta olmamasına rağmen ülkenin sembolleri arasında yer alıyor.

Ekonomik durum

Arjantin ekonomisi ağırlıklı tarım ve tarıma dayalı sanayiye dayanıyor. Gayri safi yurt içi hasılasının (GSYİH) yüzde 9,9’u tarım, yüzde 30’u sanayi, yüzde 60,2’si hizmetlerden oluşuyor.

Hızla artan tarım ürünleri fiyatları Arjantin ekonomisi için önemli büyüme kaynağı haline gelmiş durumda. Gıda, içecek, kimya, petrokimya, otomotiv ve metal sanayi ülkenin en büyük sanayi kolları olarak sıralanıyor.

Dünyanın 21inci ve Latin Amerikanın 3üncü en büyük ekonomisine sahip Arjantinin GSYİHsi 2017de 637 milyar dolar olarak kaydedilirken, kişi başına düşen milli gelir yıllık 20 bin dolar civarında.

G20 ülkesi Arjantinin 2017de ihracatı 58,4 milyar dolar, ithalatı ise 63,4 milyar dolar olarak belirlendi.

IMF verilerine göre, ülkede geçen yıl enflasyon oranı yüzde 25,7, işsizlik oranı ise yüzde 8,4 oldu.

Arjantin ekonomisine yönelik tahminler genel olarak olumlu olmakla birlikte hükümetin uygulamalarının sonuçlarına göre değişebileceği ifade ediliyor.

20192020 yıllarında büyüme hızının yüzde 3ün altında kalacağı, 20212022 için yüzde 3ün üstünde gerçekleşeceği tahmin ediliyor.

Siyasi durum

İdari olarak 23 eyalet ve özerk Buenos Aires kentinden oluşan federal cumhuriyet Arjantin, başkanlık sistemiyle yönetiliyor. Kuvvetler ayrımı prensibinin hakim olduğu Arjantinde yürütme ağırlıklı Devlet Başkanının inisiyatifinde.

Yasama erki Senato ve Temsilciler Meclisinden oluşan Kongrenin, yargı ise Yüksek Mahkemenin yetkisi altında bulunuyor. Senato 72, Temsilciler Meclisi 257 üyeden oluşuyor.

Arjantin'de 25 Ekim 2015'te yapılan devlet başkanı seçimlerinin ilk turunda adaylardan hiçbirinin yeterli çoğunluğa ulaşamaması nedeniyle 22 Kasım 2015'te ikinci tur seçimler gerçekleştirildi ve seçimleri, oyların yüzde 51,5ini alan merkez sağ Değişelim (Cambiemos) Koalisyonu adayı, eski Buenos Aires Belediye Başkanı Mauricio Macri kazandı.

Bir sonraki seçimlerin Ekim 2019'da yapılması öngörülüyor.

Türkiye Arjantin ilişkileri

Türkiye ile Arjantin arasındaki siyasi ilişkilerin temeli 1910da Osmanlı Devleti ile Arjantin arasında ilk konsolosluk protokolünün imzalanmasına uzanıyor. Türkiye Cumhuriyetinin kurulmasıyla Arjantin ile 1926da Romada imzalanan Dostluk Anlaşması ilişkilere resmiyet kazandırdı.

Suriye asıllı olduğu için El Turco lakabıyla tanınan Arjantinin eski Devlet Başkanı Carlos Menem 1992de Türkiyeyi, 1995de ise 39. Cumhurbaşkanı Süleyman Demirel Arjantini ziyaret etti. İsmail Cem 1998de Arjantini ziyaret eden ilk Dışişleri Bakanı oldu.

Arjantin eski Devlet Başkanı Cristina Fernandez de Kirchner de 2021 Ocak 2011de Türkiyeyi ziyaret etti. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, başbakanlığı döneminde 2020 Olimpiyat ve Paralimpik Oyunlarına ev sahipliği yapacak şehrin belirlendiği 125. Uluslararası Olimpiyat Komitesi Genel Kurulu toplantısı vesilesiyle 8 Eylül 2013te Arjantini ziyaret etti.

İki ülkenin dışişleri bakanları karşılıklı ziyaretler yapmaya devam ediyor. Cumhurbaşkanı Erdoğan, 30 Kasım1 Aralık tarihlerinde Arjantinin ev sahipliği yapacağı G20 Liderler Zirvesine katılacak ve iki ülke arasındaki ziyaret trafiğine yenisi eklenecek.

Arjantin 1915 olaylarına dair Ermeni iddiaları dışında Türkiyenin önem verdiği dış politika konularını genellikle destekliyor ve uluslararası mali ve ekonomik kuruluşların reformu ve G20nin gündemine farklı konuların alınması hususlarında Türkiye ile aynı yönde hareket ediyor. Birleşmiş Milletler (BM) reformu konusunda Türkiyenin de bulunduğu Oydaşma İçin Birlik Grubunda yer alan Arjantinin BM Kıbrıs Barış Gücündeki (UNFICYP) varlığı da ilişkilerin ayrı bir yönünü oluşturuyor.

2015te göreve başlayan Macri hükümeti döneminde, daha önce Türkiyeye yoğun uygulanan ithalat kısıtlamalarının kaldırılması, Arjantin ile ticari ilişkilerin geliştirilmesi açısından önemli fırsat oluşturuyor. Türkiye, Arjantinin de üyesi olduğu Güney Ortak Pazarı (MERCOSUR) ile Serbest Ticaret Anlaşması (STA) imzalamak için girişimlerde bulunmaya devam ediyor.

Arjantin ve Türkiye, 31 Ağustos 1992de yürürlüğe giren vize muafiyet uygulaması çerçevesinde karşılıklı vatandaşlarına vize uygulamıyor.

Türkiye ile Arjantin arasındaki ticaret hacmini büyük oranla tarım ürünleri, otomotiv ana ve yan sanayi ürünleri oluşturuyor. Türkiye, Arjantine otomotiv ve yan sanayi ürünleri ihraç ederken, bazı tarım ürünlerini ihraç ediyor.

Son yıllarda Arjantinde yaşanan ekonomik kriz nedeniyle iki ülke arasındaki ticaret hacmi azalma eğiliminde olsa da bunun önümüzdeki dönemde artacağı belirtiliyor.